Γιώργος Δουατζής

Ο Γιώργος Δουατζής είναι  ένας σπουδαίος άνθρωπος της τέχνης, ποιητής, πεζογράφος και εικαστικός. Μέσα από το πολύπλευρο λογοτεχνικό έργο έχει τεράστια συμβολή στα ελληνικά γράμματα. Πρόκειται για έναν μύστη της ποίησης και της λογοτεχνίας που στο έργο του μεταξύ άλλων αναδεικνύεται  ο πολιτισμός και η αξιοπρέπεια της προσφοράς.  

Ο ίδιος είχε πει «Η πραγματική ζωή δεν είναι στις συναλλαγές, στο κυνήγι του χρήματος, στην ευτέλεια των ιδιοτελών ανταγωνισμών. Είναι στην αναζήτηση της ανθρωπιάς μέσα σου και στην έγνοια για τον διπλανό. Κι η ποίηση είναι ο μεγάλος δάσκαλος.»

Ποίηση ακμαία, ηχηρή, καταιγιστική. Που τη σηκώνει στα χέρια του πότε σαν σημαία και πότε σαν όπλο - και πάντα - σαν ανθρώπινη προσφορά.
Τάσος Λειβαδίτης (1976)

Ο Δουατζής έρχεται να πει ότι η ποίηση είναι έκθεση στον δημόσιο διάλογο, αυτόν που μέχρι τώρα μας είχε συνηθίσει η μεγάλη ποίηση. Είναι μια ποίηση διαλόγου με τους μεγάλους προπάτορες.
Κώστας Γεωργουσόπουλος (2016)

Η ποίηση του Γιώργου Δουατζή με μοναδική καθαρότητα και ευστοχία τής κάθε λέξης, καταφέρνει το γνωστό ιδανικό -για τους περισσότερους ποιητές τουλάχιστον- να ενώσει ποίηση και φιλοσοφική σκέψη. Δεν θυμάμαι, απ’ όση ποίηση έχω διαβάσει τέτοια αρτιότητα του ποιητικού λόγου, όπως του Γιώργου Δουατζή.
Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ (2019)

Παραθέτουμε παρακάτω το σύντομο βιογραφικό του, τον ενδιαφέροντα  διάλογο που είχαμε μαζί του, αρκετά χρόνια πριν, και τον αναδημοσιεύουμε με την ευκαιρία της επαναλειτουργίας του Ραδιοφώνου Τέχνης, όπως επίσης και ορισμένα ζωγραφικά του έργα.

Σύντομο Βιογραφικό.

Ο Γιώργος Δουατζής γεννήθηκε Δεκέμβριο του 1948 στην Αθήνα. Σπούδασε οικονομικά στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή της Θεσσαλονίκης και κοινωνιολογία στο 8ο Πανεπιστήμιο στο Παρίσι. Δημοσιογραφεί από το 1974. Εργάστηκε σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς κα τηλεοπτικούς σταθμούς, ως ρεπόρτερ, αρθρογράφος, πολιτικός αναλυτής, διευθυντής. Πρώτη του λογοτεχνική εμφάνιση το 1971, στην «Ποιητική Ανθολογία της Νέας Ελληνικής Γενιάς» των εκδόσεων Άγκυρα. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, ρωσικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, τσεχικά.

Λ.Μ. Αγαπητέ κύριε Δουατζή είναι μεγάλη  τιμή και χαρά για εμάς που σας φιλοξενούμε στο Ραδιόφωνο Τέχνης.

Γ.Δ. Δική μου η χαρά για την πρόσκληση στο Ραδιόφωνο Τέχνης, το φιλόξενο ηλεκτρονικό σας σπίτι, αυτή την όαση πολιτισμού που τόσο έχουμε ανάγκη στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε. Σας εύχομαι κουράγιο και διατήρηση της πίστης σας σε αρχές και αξίες αισθητικής και ζωής. 

Λ.Μ. Γνωρίζω ότι η ποίηση είναι η μεγάλη σας αγάπη,  Τι είναι όμως η Ποίηση; 

Γ.Δ. Θρησκεία χωρίς θεούς και μόνο πίστη. Η σκαλωσιά για την οικοδόμηση του ευγενέστερου συστήματος αξιών. Η ευλογία να μπορείς να πετάξεις με ένα μολύβι κι ένα χαρτί, να μεθύσεις χωρίς αλκοόλ. Η σκληρή κι ανελέητη αγαπημένη. Σκυτάλη που δεν φθάρηκε ποτέ, νοτισμένη από χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές. Το μεγαλύτερο, το πιο βαθύ, το μέγα, έως θανάτου πάθος. Θα μπορούσα να γεμίσω σελίδες με ορισμούς και φυσικά δεν θα όριζα ποτέ τις διαστάσεις της.

Λ.Μ. Ποιος ο ρόλος του ποιητή σήμερα;

Γ.Δ. Η διαρκής υπενθύμιση της ανθρωπιάς, της φθαρτότητας και της θνητότητας. Των τριών «κλειδιών» που μας κάνουν σώφρονες, ταπεινούς και προσφέροντες. 

Λ.Μ. Τι είναι ένα ποίημα για σας;

Γ.Δ. Χάρτινοι απόγονοι. Η μετάγγιση του βάρους της καρδιάς σε λευκά χαρτιά. Η μεγάλη ανάσα για να συνεχίσω την πορεία. Τραγούδι. Ζωογόνο ως νερό, οξυγόνο, αίμα, φωτιά, γη κι ουρανός. Ως έρωτας μέγας κι ασίγαστος.

Λ.Μ. Μπορεί η ποίηση να αναπληρώσει αυτό που δεν μπορείς να ζήσεις όπως έχει πει η Κική Δημουλά;

Γ.Δ. Νομίζω πως η Ποίηση δεν αναπληρώνει. Πληρώνει μαγικά και σε βυθίζει στον πυρήνα της ζωής.

Λ.Μ. Μπορεί η ποίηση να μας οδηγήσει στη ευτυχία;

Γ.Δ. Αν ευτυχία είναι ο σκληρός κάματος, η ευθεία ματιά στην αλήθεια που μόλις την αγκαλιάσεις ίσως αυτοαναιρεθεί, το συνεχές δόσιμο και η άδολη αγάπη, άλλος δρόμος από την Ποίηση για να φτάσεις σε αυτήν δεν υπάρχει. 

Λ.Μ. Τι άλλο θα μπορούσε να μας οδηγήσει στην ευτυχία;

Γ.Δ. Είναι απόλυτα προσωπική έννοια η ευτυχία. Για μένα στην ευτυχία θα μπορούσε να οδηγήσει ο συνδυασμός αγιοσύνης (μακριά από θρησκείες), ανδρείας και γενναιότητας. 

Λ.Μ. Ποιες είναι οι σύγχρονες φυλακές του ανθρώπου;

Γ.Δ. Οι κατασκευές του που τάχα τον απαλλάσσουν από τις σύγχρονες φυλακές.

Λ.Μ. Κάπου λέτε στο μυθιστόρημα μας  «Μη φεύγετε κύριε Ευχέτη», «ότι οι σκιές δεν χάνονται ποτέ, μας συνοδεύουν μέρα και νύχτα, στο φως και στο σκοτάδι μας συνοδεύουν». Η ελπίδα έστω δεν μπορεί να μας απομακρύνει από αυτές;

Γ.Δ. ελπίδα μπορεί να μας οδηγήσει πίσω από κάποιες σκιές, όπου βρίσκεται σίγουρα φως, αλλιώς δεν θα υπήρχαν. Γιατί όμως να απομακρυνθούμε από αυτές; Μπορεί να είναι σκιές παρόντος, παρελθόντος ή μέλλοντος. Σκιές πάντως, μιας διαδρομής, αγώνα, ζωής. Και δε γνωρίζω σκιά που να μη μου έδωσε υπέροχα μαθήματα. Ας χορέψουμε μαζί τους. Και ίσως βρούμε το σωστό βηματισμό ή ακόμα και το πιο ταιριαστό μας ταίρι.

Λ.Μ. Είναι η τέχνη θέμα υποκειμενικό ακόμα και υπάρχει αρκετός εξοπλισμός αντικειμενικών κριτηρίων;

Γ.Δ. Στην τέχνη και τη ζωή, ο υποκειμενισμός υπάρχει ερήμην μας. Και ως δημιουργός και ως δέκτης του έργου τέχνης, υποκειμενικά θα δράσεις. Όσο για τα αντικειμενικά κριτήρια, υποκειμενικά ορίζονται κι αυτά. Κι έπειτα, μπροστά σε ένα μεγάλο έργο τέχνης, πού, πώς και γιατί να σκεφτείς τα περί υποκειμενικότητας ή μη του καλλιτέχνη ή της τέχνης; Προτιμάς φαντάζομαι να αφεθείς στο …υποκειμενικό και άπληστο ρούφηγμα της αισθητικής απόλαυσης.

Λ.Μ. Είναι εφικτό να ξεχωρίσεις την αλήθεια από τη σκοπιμότητα και να βαδίσεις μόνο με την αλήθεια;

Γ.Δ. Αν μιλάμε για τη σύναψη της αλήθειας με την πορεία του ανθρώπου προς το «συμφέρον» του, ήτοι τη σκοπιμότητα, τα πράγματα δυσκολεύουν. Όσοι άνθρωποι όμως θέλουν, πιστεύω ότι μπορούν σε μεγάλο βαθμό να ξεχωρίσουν την αλήθεια τους. Τα όρια στο βάθος είναι σαφή. Οι γνήσιοι δημιουργοί, πιστεύω βαθιά πως δεν έχουν τέτοια διλήμματα. Για αυτούς η αναζήτηση της επόμενης κάθε φορά αλήθειας είναι μονόδρομος. Και η σκοπιμότητα γι αυτούς είναι αδιέξοδη. Σκοτώνει το ουσιώδες.

Λ.Μ. Η εξουσία εμπεριέχει τη βία και την έννοια της υποταγής, όπως λέτε κάπου στο μυθιστόρημα σας  «Μη φεύγετε κύριε Ευχέτη». Είναι εφικτό όμως να υπάρξει κοινωνικό σύστημα χωρίς εξουσία;

Γ.Δ. Όχι. Φοβάμαι όμως ότι η εξουσία των αντιεξουσιαστών θα μπορούσε να είναι σκληρότερη αυτής των εξουσιαζόντων. Ίσως κάθε έμβιο, θέλοντας να μετέχει σε ομάδα, ορίζεται αυτοβούλως ως εξουσιαζόμενο. Όπως και να έχει, ο Ποιητής από τη φύση του ασφυκτιά και πάντα βρίσκεται εν δυνάμει απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας. Άλλως, θα έχει οριστικά ξεστρατίσει.

Λ.Μ. Από καταβολής κόσμου, είμαστε θεατές της επικράτησης των ισχυρότερων και του καταποντισμού των αδυνάτων. Θα θέλατε να το σχολιάσετε αυτό; 

Γ.Δ. Μιλάτε προφανώς για την ισχύ των πλουσίων και των κτητόρων της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης, οι οποίοι κινούν τους μηχανισμούς εξουσίας. Μιλώντας όμως για την ισχύ των γνήσιων δημιουργών, των πνευματικών ανθρώπων οι οποίοι παράγουν και δίνουν έργο στον κόσμο, ποιους θα πρέπει να εκλάβουμε ως αδύνατους; Οι επιλογές ορίζουν και τη ματιά μας. Πώς μπορούν οι φερόμενοι ισχυρότεροι να καταποντίσουν έναν Όμηρο, Αρχίλοχο, Σεφέρη, Ελύτη, Λειβαδίτη… Πώς;

Λ.Μ. Συμφωνείτε ότι η φιλοσοφία σήμερα δεν μπορεί να υπηρετήσει τίποτα και κανέναν όπως λέει ο Αξελός; 

Γ.Δ. Η φιλοσοφία το ελάχιστο που μπορεί, είναι να ασκεί το μυαλό μας. Το μέγιστο, να μας οδηγεί στο κουράγιο να αποδεχόμαστε τη ρευστότητα κάθε ευρήματος και να οικοδομούμε ένα σωτήριο, απολύτως προσωπικό αξιακό σύστημα. Εικάζω πως η ρήση του σπουδαίου μας Αξελού, τον οποίο εκτιμώ βαθύτατα, δίνει το στίγμα της πικρίας του για τον σημερινό κόσμο. 

Λ.Μ. Είσαστε αισιόδοξος για το μέλλον; 

Γ.Δ. Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξος. Αφού ο άνθρωπος κατάφερε να τιθασεύσει τόσα από τα ζωώδη του ένστικτα που τον απ-ανθρωπίζουν, ίσως η ζωή να γίνει καλύτερη. Κι έπειτα  αναλογίζομαι πόσο χειρότερη θα μπορούσε να είναι. Νομίζω πως από τη στιγμή που αποφασίζεις να ζεις, οφείλεις να είσαι αισιόδοξος για να μπορείς να παλέψεις.

Λ.Μ. Σας απασχολεί ο χρόνος που περνάει;

Γ.Δ. Με απασχολεί ως μέτρο αυτών που δεν έχω κάνει ακόμα. Και δυστυχώς αυτά είναι πάρα πολλά. Λέτε να βρίσκω δικαιολογίες παράτασης ζωής; (γέλια) Από τη μία λέω πως δεν προλαβαίνω κι από την άλλη σκέπτομαι ότι δεν μου ζήτησε κανείς πέραν του εαυτού μου να προλάβω κάτι.

Λ.Μ. Σε κάποια παλαιότερη συνέντευξη είπατε ότι δεν φοβάστε τον θάνατο. Μπορούμε να  συμφιλιωθούμε μαζί του; Πώς;

Γ.Δ. Δεν ξέρω αν η αποδοχή της πραγματικότητας αποτελεί συμφιλίωση. Εγώ έχω αποδεχθεί ότι ο θάνατος είναι πράξη ζωής. Αλλά η τελευταία. Μπορείτε να φανταστείτε μια ζωή χωρίς τέλος; Θα έπρεπε να σταματήσει η αναπαραγωγή. Θα είχαμε μια ζωή χωρίς γέννηση, δημιουργία. Νομίζω πως χωρίς το θάνατο θα ζούσαμε το απόλυτο τέλμα. Δηλαδή έναν οδυνηρότερο θάνατο.

Λ.Μ. Θα πρέπει οι ποιητές να αναζητούν  μια  ασφαλέστερη στέγη; Ίσως την αναγνώριση;

Γ.Δ. Η ασφάλεια (της στέγης;), προϋποθέτει καταφυγή, μερική ακινησία. Η αναγνώριση είναι η μεγάλη παγίδα, η ετοιμόρροπη, η ασταθής στέγη. Η ταπεινότητα - και όταν υπάρχει η αναγνώριση -  είναι το εργαλείο που συνδέει το γνήσιο ποιητικό έργο με τη ζωή του ποιητή. Όταν κατακτήσεις την ταπεινότητα πιστεύω πως δεν χρειάζονται στέγες. Υπεραρκεί ο θόλος της υψίστης τέχνης.

Λ.Μ. Εάν η ζωή σας γυριζόταν σε ταινία, πώς θα θέλατε να είναι το τέλος;

Γ.Δ. Να τελείωνε με τη γέννησή μου. Και να έδειχνε ένα χαρτί αιωρούμενο στον άνεμο με στίχους που έγραψα οχτώ ετών. Αλλά για την ατομική ζωή μας ποιος νοιάζεται, όταν υπάρχει η πραγματική ζωή…

Λ.Μ. Φτάσαμε στο τέλος της συζήτηση μας  κύριε Δουατζή.  Σας ευχαριστώ πολύ. Οι απαντήσεις σας πιστεύω ότι θα γίνουν δροσερό αεράκι και θα  φυσήξουν χαρά και αισιοδοξία στις καρδιές των αναγνωστών μας. Θα ήθελα ιδιαίτερα να τονίσω μια από τις απαντήσεις σας.

«Η ελπίδα μπορεί να μας οδηγήσει πίσω από κάποιες σκιές, όπου βρίσκεται σίγουρα φως, αλλιώς δεν θα υπήρχαν. Γιατί όμως να απομακρυνθούμε από αυτές; Μπορεί να είναι σκιές παρόντος, παρελθόντος ή μέλλοντος. Σκιές πάντως, μιας διαδρομής, αγώνα, ζωής. Και δε γνωρίζω σκιά που να μη μου έδωσε υπέροχα μαθήματα. Ας χορέψουμε μαζί τους. Και ίσως βρούμε το σωστό βηματισμό ή ακόμα και το πιο ταιριαστό μας ταίρι.»

Γ.Δ. Εγώ ευχαριστώ που στηρίζετε το έργο μου και τη διάχυσή του στο διαδίκτυο. Θα ήμουν ευτυχής αν η κουβέντα μας αγγίξει την ψυχή έστω και ενός ακροατή σας. Τότε μόνο θα έχει λόγο ύπαρξης η συζήτησή μας. Να είστε πάντα καλά και δημιουργικός.