Irvin Yalom

Ο Ίρβιν Γιάλομ είναι ίσως o πιο σημαντικός εν ζωή ψυχοθεραπευτής του σύγχρονου κόσμου. Μετά το σύντομο πληροφοριακό υλικό που παρατίθεται παρακάτω, ξαναδημοσιεύουμε την  αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στον  κ. Λάμπρο Μητρόπουλο, παλαιότερα  που παραμένει όμως ιδιαίτερα επίκαιρη. 

Μερικές πληροφορίες για τον Ίρβιν Γιάλομ.

Ο Ίρβιν Γιάλομ μέσω των πολυάριθμων βιβλίων του, που είναι διαθέσιμα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό και είναι επίσης πολύ διαφωτιστικά για τους ψυχοθεραπευτές, δημιούργησε έναν εξαιρετικό οδηγό ζωής. 

Χωρίς να αυτοπροσδιορίζεται ως αντιπρόσωπος μιας από τις εκατοντάδες σχολές ή προσεγγίσεις της ψυχοθεραπείας, με το έργο του αγγίζει την καρδιά της ψυχοθεραπείας. Με αφετηρία τις βασικές υπαρξιακές ανησυχίες της ανθρώπινης ζωής, το έργο του περιέχει αναφορές στα προβλήματα εξεύρεσης νοήματος στη ζωή και αντιμετώπισης του θανάτου, ανησυχίες οι οποίες προηγουμένως υπερέβαιναν το αντικείμενο της ψυχιατρικής.

Με λογοτεχνική γραφή που συγκρίνεται με αυτή του Φρόιντ, ο Γιάλομ περιγράφει λεπτομερώς τι συμβαίνει στην πραγματικότητα στο οικείο ανθρώπινο περιβάλλον της ψυχοθεραπείας. Ο Yalom δεν διστάζει να εκθέσει τις προσωπικές του σκέψεις και τα συναισθήματα του σχετικά με τα γεγονότα, καθώς αποτελεί και ο ίδιος μια τρωτή ανθρώπινη ύπαρξη με ερωτηματικά. Παρουσιάζει με διαφανή τρόπο τις σκέψεις του για τους ασθενείς του και τις προσπάθειές του να τους θεραπεύσει, εκθέτοντας τις αμφιβολίες, τις επιφυλάξεις και τις αγωνίες του, καθώς επίσης και την αντίληψή του για τον χαρακτήρα τους. 

Σε όλο το έργο του, εξερευνά τις απεριόριστες και σύνθετες δυνατότητες θεραπείας που προσφέρει η αυθεντική ανθρώπινη επαφή και η πραγματική συνειδητοποίηση των διλημμάτων της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ο Ίρβιν Γιάλομ γεννήθηκε το 1931 στην Ουάσιγκτον και υπήρξε για τριάντα χρόνια καθηγητής ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ στη Καλιφόρνια, όπου συνεχίζει να διδάσκει ως επίτιμος καθηγητής.

Είναι συγγραφέας του εγκυρότερου και πληρέστερου εγχειριδίου υπαρξιακής ψυχοθεραπείας "Existential Psychotherapy". Το πρώτο του βιβλίο, "Theory and Practice of Group Psychotherapy", έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και αποτελεί βασικό διδακτικό εγχειρίδιο σε πολλές σχολές ψυχιατρικής και ψυχοθεραπείας, καθιστώντας τον αυθεντία στο χώρο της ομαδικής ψυχοθεραπείας. 

Ο Γιάλομ έχει γράψει πολλά ακόμη επιστημονικά βιβλία και άρθρα. Το λογοτεχνικό του έργο αρχίζει όψιμα και περιλαμβάνει δύο συλλογές διηγημάτων "Love's Executioner" - "Ο δήμιος του έρωτα", και "Momma and the Meaning of Life"- "Η μάνα και το νόημα της ζωής" και τρία μυθιστορήματα "When Nietzsche Wept"-"Όταν έκλαψε ο Νίτσε", "Lying on the Couch"-"Στο ντιβάνι" και "The Schopenhauer Cure"-"Η θεραπεία του Σοπενχάουερ", που όλα έχουν γίνει best seller σε πολλές χώρες. Όλα του τα λογοτεχνικά βιβλία αποτελούν ιστορίες ψυχοθεραπείας και ο ίδιος τα θεωρεί προέκταση του διδακτικού του έργου.

Στο βιβλίο “Staring at the Sun” – που κυκλοφορεί στα Ελληνικά με τον τίτλο στον “Στον Κήπο του Επίκουρου” ο Yalom συμπυκνώνει το έργο και την προσωπική εμπειρία μιας ολόκληρης ζωής σε μια βαθύτατα ενθαρρυντική προσέγγιση στο ζήτημα του Θανάτου. Μεταξύ συγκινητικών προσωπικών ιστοριών ανθρώπων, που πασχίζουν να νικήσουν τον τρόμο του θανάτου, εντάσσεται ένα κεφάλαιο βαθύτατων αυτοβιογραφικών εξομολογήσεων του Γιάλομ. Με το βιβλίο αυτό, ο μεγάλος ψυχοθεραπευτής μας προτείνει διάφορες μεθόδους, με τις οποίες μπορούμε να διαχειριστούμε τον τρόμο του θανάτου. 

Και το σημαντικότερο, ο Γιάλομ μας ενθαρρύνει να αγωνιζόμαστε για μία πιο άμεση επαφή με τους άλλους ανθρώπους. 

Η συμπονετική επαφή σε συνδυασμό με τη σοφία των μεγάλων διανοητών που πάλεψαν κι οι ίδιοι με το ζήτημα του θανάτου, μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τον τρόμο μας για τον θάνατο, να ζήσουμε μια ζωή πιο χαρούμενη και ουσιαστική.

Συνέντευξη με τον Ίρβιν Γιάλομ

Λ.Μ κ. Γιάλομ, είναι για εμάς μεγάλη τιμή και χαρά, που έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί σας. 

Ι.Γ Σας ευχαριστώ πολύ.

Λ.Μ Έχω διαβάσει σχεδόν όλα σας τα βιβλία και πιστεύω ότι η σοφία που εμπεριέχεται σε αυτά είναι τεράστια. Υπάρχουν στιγμές, που σκέφτεστε πόσο πολύ έχουν επηρεάσει τα βιβλία σας τους αναγνώστες; Εμπεριέχει η επιρροή αυτή ρίσκο και αποτελεί αυτό πρόκληση για έναν συγγραφέα; 

Ι.Γ Πιστεύω πως η επιρροή αυτή δεν εμπεριέχει ρίσκο. Συνήθως επικεντρώνομαι στο επόμενο βιβλίο μου, είτε αυτό που θα γράψω είτε αυτό που γράφω αυτή τη στιγμή. Αλλά λόγω του ότι τα βιβλία μου έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και κάθε φορά που εμφανίζεται μία καινούρια μετάφραση, λαμβάνω πολλά ηλεκτρονικά μηνύματα (e-mails) από τους αναγνώστες μου, έχω επίγνωση της επιρροής αυτής και εκτιμώ πολύ και τις αντίστοιχες επιστολές που λαμβάνω από συγγραφείς. Με αυτό τον τρόπο, έχω κάποια επίγνωση ότι τα κείμενά μου είναι χρήσιμα σε πολλούς ανθρώπους και αυτό με γεμίζει με ικανοποίηση και χαρά. 

Λ.Μ Ο ελληνικός τίτλος του βιβλίου σας  «Staring at the Sun» είναι «Στον κήπο του Επίκουρου». Πρόσεξα ότι σε αυτό το βιβλίο ειδικά, υπάρχουν πολλές αναφορές σε Έλληνες φιλοσόφους και αναρωτιέμαι, αν οι άνθρωποι είχαν μία καλύτερη γνώση των όσων έχουν πει οι Έλληνες φιλόσοφοι, θα ήταν πιο ευτυχισμένοι; Τί πιστεύετε; 

Ι.Γ Αγαπώ πολύ την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Για να είμαι ειλικρινής, σκόπευα αρχικά να γράψω ένα ολόκληρο βιβλίο για τον Επίκουρο, γιατί σε αντίθεση με τους σύγχρονους φιλοσόφους, εκείνος πίστευε ότι η ουσία της φιλοσοφίας είναι η βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, η προσπάθεια για τον περιορισμό ή την ελάφρυνση της ανθρώπινης απόγνωσης. Πιστεύω ότι υπάρχει πολλή σοφία στον Επίκουρο. Επίσης έχω διαβάσει πολύ Πλάτωνα και Αριστοτέλη και πιστεύω ότι στη σοφία, που υπάρχει εκεί, βρίσκει κανείς πολλά σχετικά ερεθίσματα για τη ψυχιατρική και τη ψυχοθεραπεία. Αυτό εκτιμάται πολύ λίγο και προσπαθώ μέσα από τα γραπτά μου να επικεντρώσω την προσοχή των ανθρώπων σε αυτό. Αυτή τη στιγμή γράφω για έναν άλλο φιλόσοφο, τον Σπινόζα, ο οποίος άντλησε και αυτός πολλά στοιχεία από τους αρχαίους Έλληνες και ήταν επίσης πολύ εξοικειωμένος με τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα. 

Λ.Μ Τί είναι «ευτυχία», κ. Γιάλομ; 

Ι.Γ Αυτή είναι μία μεγάλη λέξη αυτή τη στιγμή και υπάρχει μία μανία ή μόδα στο πεδίο αυτό, καθώς πρέπει να έχουν εκδοθεί περισσότερα από είκοσι βιβλία για την ευτυχία. Ο ορισμός του Σοπενχάουερ για την ευτυχία ήταν η απουσία της δυστυχίας, η απουσία πόνου και αυτός ο ορισμός δεν είναι τόσο κακός για μένα. Νομίζω πως αν αποστασιοποιηθούμε από όλες τις δυστυχίες, που υπάρχουν στη ζωή μας, οι οποίες υπάρχουν σταθερά εκεί σε μία υποβόσκουσα κατάσταση, θα μπορούσαμε να είμαστε πιο γαλήνιοι και ήρεμοι. Αυτό αποτελεί μέρος μίας βουδιστικής λογικής, το να απομακρύνουμε δηλαδή τους εαυτούς μας από τις ανησυχίες μας και όλες τις μη αναγκαίες δεσμεύσεις μας και τα αποκτήματα μας και να φτάσουμε σε μία κατάσταση αφύσικης ηρεμίας και αταραξίας. Εγώ, όπως και άλλοι θεραπευτές, πιστεύω ότι υπάρχει ένας νέος τρόπος για να το πετύχει κανείς αυτό. Εργάζομαι προκειμένου να προσπαθήσω να απαλύνω τον πόνο στους ανθρώπους. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να τους πω πώς να είναι ευτυχισμένοι. Αλλά και αυτό δεν είναι εντελώς αλήθεια. Για παράδειγμα μερικές φορές, δούλευα μόλις χθες με τον ασθενή και πέρασα το μεγαλύτερο μέρος της συνεδρίας προσπαθώντας να βρω αν έχει βρεθεί ποτέ σε αρμονία με τους άλλους ανθρώπους (ας επιστρέψουμε σε αυτές τις στιγμές) ή αν μπορεί να σκεφθεί κάποιον με τον οποίο έχει αισθανθεί πάρα πολύ χαρούμενος και σε αρμονία στη μεταξύ τους σχέση και τελικά αυτή ήταν μία πολύ καλή συνεδρία. 

Λ.Μ Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι το χρήμα και η εξουσία φέρνουν την ευτυχία, ίσως περισσότερο στην Αμερική παρά στην Ευρώπη. Ποιο είναι το σχόλιο σας πάνω σε αυτό; 

Ι.Γ Αυτό είναι εντελώς λάθος. Σε καμία περίπτωση δεν φέρνει την ευτυχία και ο Επίκουρος το γνώριζε αυτό πάρα πολύ καλά. Πίστευε ότι με το να συγκεντρώνουμε όλο και περισσότερα χρήματα, πλούτο και με το να γινόμαστε πιο δυνατοί και με μεγαλύτερη δόξα και πιο διάσημοι, βρίσκουμε έναν τρόπο να ξεφύγουμε από τον τρόμο που αισθανόμαστε για τον θάνατο. Δεν υπάρχει απολύτως καμία απόδειξη ότι οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι πλούσιοι και οι μη ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι φτωχοί. Φυσικά αυτοί που είναι πολύ φτωχοί, είναι πολύ δυστυχισμένοι, αλλά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, με τους οποίους έχω δουλέψει, και οι οποίοι μπορεί να έχουν αποκτήσει πλούτο ως ένα βαθμό, και καθώς μιλάμε και αναπολούν τη ζωή τους, πολλοί από αυτούς λένε ότι ήταν πιο ευτυχισμένοι όταν ήταν φτωχοί. Ότι ήταν πιο ευτυχισμένοι, όταν ήταν πιο νέοι και μόλις ξεκινούσαν τη ζωή τους και δεν είχαν καθόλου χρήματα. Κατά συνέπεια ο πλούτος δεν φέρνει την ευτυχία. 

Λ.Μ Στο Ραδιόφωνο Τέχνης προσπαθούμε να παίζουμε καλή μουσική χωρίς να ακολουθούμε τον ρού της μουσικής βιομηχανίας. Πιστεύετε ότι η μουσική μπορεί να παίξει έναν θεραπευτικό ρόλο;

Ι.Γ Δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση ως προς αυτό. Η μουσική επηρεάζει αναμφισβήτητα τη διάθεσή μας. Η μουσική βιομηχανία το γνωρίζει αυτό εδώ και πολύ καιρό. Είχα πρόσφατα μία σχετική ενδιαφέρουσα εμπειρία. Γυρίστηκε μία ταινία βασισμένη στο βιβλίο μου «Όταν έκλαψε ο Νίτσε». Είναι στα Αγγλικά, γυρισμένη στην Αμερική και είναι μία πολύ καλή ταινία, ενώ το πρόσωπο που υποδύεται τον Νίτσε είναι καταπληκτικό. Ωστόσο, όταν είδα αρχικά την ταινία, όταν δεν υπήρχε μουσική σε αυτή, παρά μόνο έπαιζε στο background λίγη μουσική από τον Μότσαρτ και μετά είδα την ταινία ξανά, όταν πλέον είχαν προσλάβει μία ορχήστρα, συνειδητοποίησα ότι επρόκειτο για δυο εντελώς διαφορετικές ταινίες. Και αυτό με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η μουσική, αφού δημιουργεί την ατμόσφαιρα της ταινίας. Αυτό πιθανόν να το γνωρίζουμε ήδη, ωστόσο ποτέ μέχρι τώρα δεν το είχα αισθανθεί τόσο ξεκάθαρα, μέχρις ότου να δω την ταινία χωρίς τη σωστή μουσική. 

Λ.Μ Εκτός από ένας πολύ σπουδαίος θεραπευτής, είστε επιπλέον καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Stanford. Πάνω σε ποιο φιλοσοφικό μονοπάτι πρέπει να κινείται η εκπαίδευση σε μία ιδεατά πολιτισμένη κοινωνία; 

Ι.Γ Σε μία ιδεατά πολιτισμένη κοινωνία θα επενδύαμε περισσότερο χρόνο στο να διδάσκουμε στους ανθρώπους την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Σχετικά με την εκπαίδευση των ψυχιάτρων και των γιατρών αυτή τη στιγμή στην Αμερική, πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει μία τόσο μεγάλη επιστημονική έκρηξη και τόσα πράγματα που πρέπει να μάθει κανείς, που μετά τη φοίτηση στο σχολείο, στο κολέγιο και μετά στην ιατρική σχολή, οι φοιτητές δεν μαθαίνουν τίποτα άλλο εκτός από τις θετικές επιστήμες και έχουν μόνο ένα ή δύο το πολύ λογοτεχνικά μαθήματα. Πήγα στο σχολείο, στην προπαρασκευαστική της ιατρικής σχολή και μετά στο κολέγιο μόνο για τρία έτη (γιατί βιαζόμουν) και μετά πήγα στην ιατρική σχολή και μέχρι τότε δεν είχα λάβει καμία απολύτως φιλοσοφική παιδεία. Μετά από όλα αυτά συνειδητοποίησα πόσο σημαντική ήταν η φιλοσοφία και τότε ξεκίνησα (μετά δηλαδή που έγινα πλέον γιατρός) να παρακολουθώ μαθήματα στο Πανεπιστήμιο και να διαβάζω πολύ φιλοσοφία. Είμαι περισσότερο αυτοδίδακτος σε αυτό τον τομέα. Πραγματικά εύχομαι να είχα περάσει ένα χρόνο ακόμα στο κολέγιο σπουδάζοντας φιλοσοφία. Θα εξοικονομούσα πολύ χρόνο. Και μακάρι να είχα αφιερώσει λιγότερο χρόνο στο να μαθαίνω πως θα κάνω ανατομία στη γάτα, καθώς πέρασα δύο με τρεις μήνες στην ιατρική σχολή μαθαίνοντας την ανατομία της γάτας και θα προτιμούσα να γνώριζα πολλά παραπάνω για τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. 

Λ.Μ Θα ήθελα τώρα να συζητήσουμε για λίγο σχετικά  με το βιβλίο σας «Στον κήπο του Επίκουρου» Σε αυτό το βιβλίο ρίχνετε μία ματιά γεμάτη θάρρος στην άβυσσο του θανάτου. Πώς μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας τον φόβο του θάνατο; 

Ι.Γ Στα αγγλικά ο υπότιτλος του βιβλίου «Στον κήπο του Επίκουρου»είναι «Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου». Χρησιμοποιώ τη λέξη «τρόμο» στα αγγλικά με πολύ μεγάλη προσοχή. Δεν λέω «αφήνοντας πίσω την αγωνία ή τον φόβο του θανάτου», γιατί πιστεύω ότι αυτό δεν μπορούμε να το ξεπεράσουμε. Αυτό είναι βαθιά ριζωμένο σε κάθε ζωντανό οργανισμό, το να αποφεύγει δηλαδή τον κίνδυνο, το να προσπαθεί να διατηρήσει τη ζωή του. Κατά συνέπεια δεν νομίζω πως ο φόβος του θανάτου μπορεί να εκλείψει. Νομίζω, όμως, πως υπάρχει υπερβολικός φόβος του θανάτου. Δουλεύω με ασθενείς, οι οποίοι έρχονται να με δουν και σκεπτόμενοι τον θάνατο, τρομοκρατούνται. Τίποτα στη ζωή δεν τους γεμίζει με ευτυχία, διότι φαντάζονται ότι όλα θα εξαφανιστούν και θα γίνουν στάχτη ούτως ή άλλως. Υπάρχουν πολλοί τρόποι, τους οποίους έχουμε, προκειμένου να διαχειριζόμαστε την αγωνία του θανάτου. Αρχίζω το βιβλίο μου ασχολούμενος με τον Επίκουρο, διότι είχε μία σχολή και μία σειρά επιχειρημάτων, τα οποία αποστήθιζαν οι μαθητές του, τα οποία μας βοηθούν να αφήσουμε πίσω μας τον τρόμο του θανάτου. Στο βιβλίο μου αναφέρω τρία από τα επιχειρήματά του και τα υπόλοιπα προκύπτουν από την εμπειρία μου ως ψυχοθεραπευτής. Για πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με αυτό από έναν άλλο Έλληνα συγγραφέα, τον Καζαντζάκη, στην αυτοβιογραφία του, στο έργο του «Οδύσσεια» αλλά και στο έργο του «Ο βίος και η Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Στο εν λόγω έργο λέει ο Ζορμπάς «μην αφήσεις τίποτα στο θάνατο παρά μόνο ένα κατεστραμμένο κάστρο» και πιστεύω πως αυτή η ιδέα είναι πολύ σημαντική. «Μην αφήσεις στο θάνατο τίποτα παρά μόνο ένα κατεστραμμένο κάστρο». Με άλλα λόγια πρέπει να ζήσεις τη ζωή σου γεμάτη και πιστεύω ότι οι άνθρωποι που έχουν μέσα τους ζωή που δεν έχουν ζήσει και το γνωρίζουν, γνωρίζουν ότι δεν έχουν δοκιμάσει στη ζωή τους ότι θα ήθελαν να έχουν δοκιμάσει. Δεν έχουν ξεπεράσει τις δυνατότητές τους ή δεν τις έχουν αξιοποιήσει. Αυτοί έχουν πολύ περισσότερη αγωνία για τον θάνατο, επειδή ακριβώς δεν έχουν ζήσει μία γεμάτη ζωή. 

Λ.Μ Κάτι που με άγγιξε πολύ στο συγκεκριμένο βιβλίο είναι οι λέξεις ότι «κάποιο κομμάτι του εαυτού μας περνάει στους άλλους ανθρώπους, τους οποίους έχουμε αγγίξει ή έχουμε επηρεάσει με κάποιο τρόπο και αυτό μπορεί να περάσει και σε άλλους ανθρώπους» και αυτό μπορεί να ηρεμήσει τον φόβο του θανάτου. Το θεώρησα αυτό πολύ ενδιαφέρον. Παρακαλώ μπορείτε να το σχολιάσετε; 

Ι.Γ Στα αγγλικά αυτό το ονομάζω «κυματισμούς». Όταν πετάς μία πέτρα στη λίμνη, βλέπεις τους κυματισμούς του νερού να συνεχίζονται και να συνεχίζονται και νομίζω ότι αυτό ισχύει και για εμάς τους ανθρώπους. Το ότι δηλαδή θα αφήσουμε κάτι από τους εαυτούς μας, ακόμη και αυτή τη συζήτηση, την οποία μπορεί κάποιοι να διαβάσουν και αυτό μπορεί να τους αλλάξει ή να πάρουν κάτι από αυτή εν αγνοία μας, και χωρίς εμείς να το γνωρίζουμε αυτό θα περάσει σε κάποιον άλλο, σε ένα φίλο ή σε ένα παιδί και αυτό το παιδί θα το πάρει και θα το περάσει σε κάποιους άλλους. Αυτό το θεωρώ πολύ προσωπικό, μία πολύ σημαντική ιδέα, το ότι δηλαδή μπορώ να αγγίζω με κυματισμούς τους άλλους ανθρώπους. Όχι το όνομα μου, γιατί αυτό θα εξαφανιστεί πολύ γρήγορα. Η προσωπική ταυτότητα είναι εφήμερη. Είμαι ένθερμος υπαρξιστής και πιστεύω ότι τα πάντα είναι εφήμερα αλλά παρ’ όλα αυτά μου δίνει πολύ μεγάλη ευχαρίστηση να γνωρίζω ότι αγγίζω με κυματισμούς τους άλλους ανθρώπους και αυτοί θα συνεχίσουν να αγγίζουν με κυματισμούς άλλους ανθρώπους. Η αλυσίδα της ζωής. 

Λ.Μ Πιστεύω ότι ένας συγγραφέας είναι καλλιτέχνης. Ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη σήμερα; Χρειάζονται οι άνθρωποι την τέχνη πιο πολύ σήμερα από ότι στο παρελθόν; 

Ι.Γ Νομίζω ότι σήμερα έχουμε λιγότερη τέχνη από ότι στο παρελθόν. Την χρειαζόμαστε περισσότερο και πιστεύω πως υπάρχει μία πολύ έντονη ανθρώπινη ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση. Αυτό, όμως, που συμβαίνει στον πολύ τεχνολογικά εξελιγμένο κόσμο μας, είναι ότι δεν υπάρχει αρκετός χώρος για εμάς για να γράψουμε μουσική ή ποίηση, αφού κάθε στιγμή της ημέρας κατακλυζόμαστε από κείμενα, εφημερίδες και φυσικά από την τηλεόραση. Εγώ προσωπικά αισθάνομαι ότι παίρνω πολύ χαρά από την τέχνη μου, από το να γράφω προτάσεις και νομίζω ότι πολύ λίγοι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό. 

Λ.Μ Υπάρχει κάποια ερώτηση, στην οποία θα θέλατε να έχετε βρει κάποια απάντηση στη ζωή σας αλλά δεν έχετε βρει μέχρι σήμερα; 

Ι.Γ Ναι, έχω μία ερώτηση. Είναι η ίδια ερώτηση, που κάθε φιλόσοφος έχει. Είναι η ίδια ερώτηση που είχαν και οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι και κανείς δεν έχει μπορέσει να την απαντήσει μέχρι σήμερα. Είναι η ερώτηση γιατί να υπάρχει κάτι από το να μην υπάρχει τίποτα. Είναι η βασική ερώτηση που αποτελεί την καρδιά του μυστηρίου της ύπαρξης. 

Λ.Μ κ. Γιάλομ, θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε πάρα πολύ για αυτή τη συνέντευξη. Ήταν μεγάλη τιμή και χαρά για εμάς.

Ι.Γ Σας ευχαριστώ πολύ. Επαινώ πολύ αυτό που κάνετε. Φέρνετε κάτι πολύ σημαντικό και πάνω απ’ όλα φέρνετε τον ίδιο σας τον ενθουσιασμό και την επιθυμία σας να κάνετε κάτι διαφορετικό στον κόσμο. Μπράβο σας και συγχαρητήρια. 

Λ.Μ Σας ευχαριστούμε πολύ και σας ευχόμαστε ότι καλύτερο.